L ladin dolomitan: propostes de svilup
Lignola de articui linguistics metus adum dal prof. Dr. Vittorio Dell’Aquila – va inant te deplù pertes – III – fonetica
Azenc – Desche i on dit dant, mess n sistem de scritura ester saurì de lieje y scrive per chi che sà y rejona l lingaz duc i dis. Donca la notazion grafica di azenc tonics mess ester limiteda demé ai caji olache sia mancianza podessa reduje la clareza dles formes y crié confujion anter paroles desferentes y, tl cajo de n lingaz de mendranza, ne méssela nia ester en contrast con l sistem de azenc di lingac dominanc: per l locutour de n lingaz romanich é i azenc na sort de “jonta”, gonot secondara, al vocal sun chel che an l scriv y ne va mai sun n consonant. Deplù, tl raion olache l talian é lingaz de referiment, vegn i azenc dorés per scrive i dialec, che ne à nia na tradizion scrita, per ti mostré a chi che ne i rejona nia coche l dialet mess vegnì pronunzié.
Vittorio Dell’Aquila, autour di articui.
Per l ladin, che vuel ester n lingaz ence scrit y con na popolazion ladina bona de rejoné siei idioms, é la notazion doreda dal ladin dolomitan, baseda prinzipalmenter sun chela dl talian, otimala y saurida da emparé. La unica critica che an pò fé scemai é chela de avei lascé demez l azent ti plurai di partizips con -ù y -ì: formes sciche *vegnùs per vegnus, plur. de vegnù o *vestìs per vestis, plur. de vestì, ence sce ales ne essa foneticamenter nia debujegn de n azent grafich, fajessa sia declinazion plu regolara.
Manco problematica é la realisazion grafica dla oposizion sourt – sonour tl sibilant dental /S/: l sistem adoté dal ladin é l medem di majeri lingac europeans, sciche l todesch, l franzous, l’ingleis o l talian aldò dla pronunzia setentrionala, con n adatament ladin (ma nia forest te d’autri lingac) per la posizion preconsonantica. Al se trata de n sistem incoerent ma razional y dl dut natural per la jent alfabetiseda per talian o todesch: /s/ reprejenteia [s] tla posizion iniziala, postconsonantica y finala, [z] anter doi vocai, [ʃ] dant consonant sourt y [ʒ] dant consonant sonour; /ss/ semper [s] sourt; /ś/ l son sonour te posizion iniziala te cater o cinch paroles sciche śal y śen. Na alternativa plu fonetica y coerenta, sciche chela en pert en doura tl ampezan, olache /s/ é semper sourt [s], ence a l’intervocalich, /ś/ semper [z] sonour, y /š/ semper [ʃ] – te posizion prevocalica o preconsonantica – , é da dejaconsié sibe per sies dificoltés de letura sibe per la gran doura de diacritics: mesa ‘messa’ vegnirà plu saurì veduda sciche [‘meza] che sciche [‘mɛsa] enscì coche [‘ʧaza], [‘ʃtua] y [‘faʃa] i vegnirà scrit te na maniera plu o manco irefletuda, per jent alfabetiseda per talian, sciche ciasa, stua y Fascia y nia sciche ciaśa, štua y Faša.
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – I. pert
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – II pert
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – III pert
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – IV pert
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – V pert
Ladin dolomitan – ladin standard: retrospetiva y prospetives – VI. pert
(0)Al ne me plej nia
(0)32 iadesc liet
