AI 21 DE MESSEL DÒVEL ESTER NA SENTEDA DLA GENERELA: AN NE À PODÙ FÉ NIA, AJACHE AL NE FOVA FETER DEGUGN PRO SENTEDA , UNIONS DI LADINS DE BADIA, GHERDEINA Y FASCIA SPARIDES
Al é tres vegnù dit che l fin dla Union Generela di Ladins dla Dolomites fova chel de tegnì adum les valedes ladines dl raion dles Dolomites altamo dal cianton cultural y folcloristich, ajache ales é politicamenter y giuridicamenter separedes. N laour dassen rie, plen de festidesc, n laour da tegnì en pé con gran diplomazia, ova dit plu iadesc y scrit te na letra la ex-presidenta dla Generela Hilda Pizzinini. L liam anter les valedes garatova tres les Unions de valeda y che deberieda formova l’Union Generela. Ti slogans, ti discursc, tles cianties podòven tresfora audì l envit a resté unis, a formé altamo culturalmanter la “gran Ladinia”.
Dut chest per 50 agn alalongia y cie àn pa arjont? N bel nia, enfin a canche les trei Unions da souramont: Ampez, Col y Fodom à vedù ite ch’an messova mudé streda, renunzié a l’autonomia folcloristica y n pue culturala y laoré y traté deberieda con i comuns, brancé ite ence tla politica. Les trei Unions da Souramont s’à prejenté deberieda a les aministrazions comunales y deberieda: Unions y Comuns à metù su la Consulta da Souramont. Tl temp de apeina doi agn é chesta Consulta bele ruveda a arjonje l referendum per i 28 de otober che vegn. Propi sen che la Consulta da Souramont essa debujegn dl sostegn dla Generela, s’à chesta trat endò. Per envidia? per ester vegnuda metuda te n secont scialier?, per via de sies evidentes incapazités? Les Unions de Badia, de Gerdeina y de Fascia é sparides. Ai 21 de setember messòvel ester na senteda dla Generela con sies Unions. An n’à podù fé n bel nia, ajache al ne fova feter degugn pro senteda. N spetacul propi miserabel, desche miserabiliscim fova steda la mainfestazion per l Dì dla Unité di ladins de messel. Les Unions pèr deventedes apolitiches: ales se tem de perde i contribuc finanziars sce ales deida chi da Souramont. Per daidé chisc àl messù vegnì metù su na Union aposta: Amisc dla Ladinia unida, che n’à no finanziamenc, no locai, no strumenc aladò, dut demé frut dla bona volonté de privac, de persones che à ciamò coscienza ladina. La Union di Ladins dla Val Badia à dé fora da puech l liber “Sas dla Crusc”, n scrin de patuc vedl, de folclor y nia per l futur. L dret gran futur depen dal referendum y de chest nia de nia y ala se clama dutaorela ciamò “Union di Ladins”? Ence l sfuei “La Usc di ladins” ne se recorda nia cis ch’al é n referendum dant man y propi te chest moment dàla fora n insert de 60 plates persoura les eles y sie laour impede de avei ordiné n stude per motivé la jent a sostegnì l referendum. L cervel se en é ju daldut. Plutost de crié futur tla unité, féjen “feminism”. Gran ora che l post y la funzion dla Generela vegne touc ite da La Lia di Comuns che fajarà cosses concretes y no demé slogans: “Ladins, tegnon adum, la forza vegn dal grum”. uc