|  |
Lites provinziales: touta de posizion de Dolores Dariz
|
|
Con les oujes giatedes lauraréi inant ciamò con deplù sprom
Dolores Dariz: sen él miec cialé inant, ma ence giaté i fai y les mancianzes
Desche candidata dla lista LADINS pro les ultimes lites di 26 de otober me permeti de fé valgunes consciderazions. I ti diji dantaldut dret bel dilan ai litadours che me à dé sia ousc de preferenza. I son aconsiadessa dla lista LADINS tl consei de comun da Bulsan y ence con l sprom dles oujes giatedes, pòi asseguré che i me engajaré ciamò deplù a defene i interesc di ladins te chesta senta. Per cie che reverda l resultat dla lista ne n'él per nia fé comentars lonc: al é sté na desfata grieva.
|
Lites provinziales: cie che i autri scriv: tla FF da en chest'edema
|
|
Die Rückeroberung Ladiniens
La Svp à abù la souraventa chest iade - Esisteiel ciamò n davegnì per na lista ladina?
Der Bildschirm mit den Wahlergebnissen ließe noch minimale Hoffnung - es ist Wahlmontag am Nachmittag, für die Ladins könnte ganz knapp ein Restmandat herausschauen. Doch Carlo Willeit, ihr Gründer und einziger Abgeordneter, schüttelt schon den Kopf: "Na, das geht sich nicht mehr aus, es ist vorbei. Zu Reinhild Campidell von der Union, mit der sich die Ladins das Fraktionsbüro teilten, sagt er schon einmal: "Bald könnt ihr das ganze Büro allein haben, das halbe war für euch eh zu klein. Am Sonntag, den 26. Oktober, wurde in Ladinien eine politische Hoffnung im Ausverkauf geräumt: Überall brachen die Ladins, die erst jüngst in Corvara ihr Zehnjähriges feierten, tief ein.
|
L resultat dles lites provinziales 2003
|
|
La maioranza à lité "ala va ben enscì"
Ence n'edema do les lites va les spligazions dl resultat anter la jent ciamò inant
(i.o.) Rodan per la Val Badia chisc dis onse ciamò n iade proé de enrescì do les gaujes per l sclet resultat lital dla lista LADINS, damanan can chilò y can dailò persones conesciudes. An ne enresc nia plu de entant de concret, duc à sia spligazion particolara, cotanc tegn socreta sia lita. Les linies de despartizion va sovenz tres les families y depen ence da les "categories": paurs, ostiers o artejans, duc liés ite te sistems de "dependenza" con la Svp. An é dla minonga che ala va plu snela, sce an à valch problem. Ala é - pèrel - veramenter enscì che ence a valch litadour Svp ti mueiela; an veid ite les rejons dla lista LADINS, ma al à mancé chela tiza emozionala. La gran plunfeda é dantaldut suzeduda te Gherdeina, sot al 20%.
|
Bilanz dla sajon da d'isté te Fascia
|
|
Damprò da 2 milions de prejenzes
La sajon de chesta outa vegnirà recordeda desche una dles mioures - Sen s'enjìgnen a la sajon da d'invern
c.g. La sajon da d'isté é fineda via, na bona ocajion per tré bilanz. Ence l meis de setember é sté bon per i albercs: 20.000 foresc’ ruvés (+2,35%) à fat registré 112.000 prejenzes (+4,90%); de mesan 5,6 dis de vacanza. Percie che reverda cuartiers, campings é les prejenzes vegnudes stimedes sun 104.000 con na crescimonia dl 2,39%. Les satistiches de setember consent de tré les somes do la sajon da d’isté 2003 che vegnirà recordeda desche una dles mioures. Jugn, aost y setember i meisc miours; demé messel é ju fora dret desche l’ann passé.
|
Dolomiten: rejons di ladins é -Nörgeleien-
|
|
Willeit: "Per la Svp y la redazion Da la Ladinia dles Dolomiten é i derc di ladins baudiamenc"
Carlo Willeit se á sentí ofenú dal comentar comparù sun les "Dolomiten" da en juebia per pena de Luis Mahlknecht, redadour gherdeina dla plata "Da la Ladinia" (che i podeis lieje daite), comentan enscí sie comentar: "I ne savess nia che i me ess engajé demanco che i 19-21 mandatars Svp te chisc ultims 10 agn tl Consei Provinzial dla Provinzia da Bulsan. Ie é propi critiché la mancianza de conescenzes spezifiches pro i autri. De mete fora sen mie engajament per i derc dla mendranza ladina desche "lamentanzes" é sot vigni livel. Perchel n compliment negatif a la "Dolomiten" y a sia redazion. La Svp festejeia con chisc criters la deventa soura i LADINS". Sun l retrat, Luis Mahlknecht, redadour dla plata "Dala Ladinia" sun les Dolomiten: "Einfach müde der Nörgeleien". Mahlknecht fej ence pert dla comiscion culturala pro l assessour Mussner.
|
Istitut provinzial de statistica (ASTAT)
|
|
Zifres dal setour dl turism, setember 2003
Manco ghesc' todesc ti hotiei sudtiroleisc de setember 2003, ma ai fej dutaorela fora doi terc
(if) Tl meis de setember àn registré n regres dl 4,3% dles vegnudes y n regres dl 1,3% dles prejenzes a paredl con l medem meis dl ann passé. I tasc de variazion é vegnus calcolés da pert dl Istitut provinzial de statistica (ASTAT) sun la basa di dac dles lies turistiches de Südtirol (con n degré de corida teritoriala pér al 93,9%). Chest regres é da adebité dantaldut a la caleda di ghesc’ todesc (-9,3% tles vegnudes y - 4,2% tles prejenzes a paredl con l meis setember 2002). I todesc raprejenteia empò ciamò plu de doi terc (le 70,4%) dles prejenzes complessives. Nience l andament positif di flusc turistics da la Svizera (+14,3% y +16,6%) y da la Talia (+6,9% y +7,0%) é stés bogn de ouje chest trend negatif global.

|
Dal Bancorin tla RAI Ladina
|
|
Chiocchetti, Mussner, Willeit y Moroder a confront enseira
Nò de Florian Mussner al lingaz scrit ladin standard y scì a n lim lital - Mussner a Chiocchetti: l fascian tira plu al talian - Willeit: l moviment politich LADINS jirà inant - Moroder: nia dut é merit dla Svp
Enseira (30.10.2003) él ju en ona tla trasmiscion Bancorin dla RAI Ladina n confront anter i esponenc politics Florian Mussner (Svp), Luigi Chiocchetti (UAL), Carlo Willeit (LADINS) y Leander Moroder (Verc) sun sies vijions y posizions politiches. La trasmiscion é vegnuda modereda da Erwin Frenes. La pruma domanda é juda a Carlo Willeit cie che el nen dij che la lista LADINS ne ti l'à nia fata a d'arjonje n mandat. Willeit: "Chest arà dessegur conseguenzes grieves, ajache l prozes de emanzipazion metù a jì da la lista LADINS se ciafa na gran arfereda o restarà enfinamai chiet y al sarà scialdi rie da pié l jol endò". Ma Willeit ne vuel nia la dè su, "ence sce al parenta, desplej y che al é rie da capì l resultat de chesta ultima vela. Empò, passa 4000 oujes é na bela cumpeida y l moviment di LADINS jirà inant per sia streda y per l interes dla jent ladina."
|
Daurida dla streda dla Val Badia
|
|
Entratant Vignissant resta la streda daverta
La streda dla Val Badia (SS 244) restarà daverta da en vender, ai 31 de otober enfin a en lunesc da doman adora, ai 3 de november. Chest végnel lascé alsavei dal Servisc Provinzial per l Trafich. Entratant l fin dl'edema de Vignissant resta enscì la streda dla Val Badia daverta al moviment di auti y per duc i mesi de trasport te tramesdoes les direzions. La daurida peia via da en vender seira, ai 31 de otober da les 19.00 y ala restarà daverta enfin a en lunesc ai 3 de november da les 6 da doman.
|
Produzion musicala tl Friul
|
|
Lis miors produzions discografichis in lenghe furlane
Na manifestazion tl Friul che podessa ence ester d'interes per i ladins dles Dolomites - L program pòn vedei sot www.musicologi.org
Sabide e domenie, ai 8 e 9 di novembar, si davuelzarà li da l'auditorium "G. De Cesare" di Remanzacco/Remanzâs (dongje Udin) la seconde edizion di Notis su notis, la cunvigne regjonal dai musicisc' e dai operadôrs dal setôr musiche, realizât da l'Associazion Musicolics in colaborazion cun la Patrie dal Friûl e cun il jutori de Province di Udin. L'edizion 2003 di "Notis su Notis" si insede ancje te premiazion dal "Premi Tôr" che il Comun di Remanzâs di agns in ca al inmanee par prudelâ lis miôr produzions discografichis di musiche in lenghe furlane. Il conciert di premiazion si davuelzarà li dal Auditorium "De Cesare" Sabide ai 8 di Novembar aes 8.45 sot sere. "Notis su Notis" e je par prionte (a d'enjonta) un lûc e un moment di dibatiment che si davuelzarà par grops di lavôr tematics, frontant une schirie di cuistions su la musiche in dì di vuê:
|
Da la lia dl teater d'La Pli
|
|
Cristl da Ras - teater te cater pertes
Premiere: en vender, ai 31 d'otober 2003 da les 20:30 tla Ciasa dles Unions a La Pli de Mareo
Cie pò pa l teater d'La Pli se ghiré deplù che podei porté dant sun paladina na contia popolara de Mareo, scrita da n scritour y ciantautour d'La Pli! Bele da deplù agn nes onse dé ju con l'idea da joblené n teater nia demé tl lingaz ladin, ma da prejenté n iade a nosta jent n dret toch ladin y nia na traduzion da n lingaz forest. Per chest auton èsela sen tant inant. L toch "Cristl da Ras" é vegnù scrit dal scritour Iaco Rigo. La storia se baseia sun na contia popolara de nosc raions. Cristl da Ras dess avei vit a Al Plan de Mareo entourn l ann 1600. Al à n talent natural da medié tiers y jent. Al vegn conté che n bel dì s'essa l malan prejenté da el y i essa pité forzes da strioné. Lassoura essa l malan volù l'anima de Cristl...
|
Da la seconda Comiscion Provinziala
|
|
Sci al miorament dl pista da paslonch te Mareo
La pista vegnirà deslargeda enchin a sies metri anter Planpecei y Fodara Masaron
(osp) La Seconda Comiscion Provinziala per la sconanza dla contreda à dé pro a deplù projec, anter chisc ence i laours de miorament per l bivach pro l troi dl Tirol a Moos tl Passeier, a na varianta per la streda da les rodes a Vintl y al miorament dla pista da podejé de Maero.
La pista da podejé de Mareo, tl raion de Planpecei-Fodara Masaron à giaté l bensté dla Comiscion. La pista che conduj enfin itensom a la valeda a Pederü dess vegnì deslargeda fora enfin a sies metri a na maniera che an posse ence jì con l vare a tecnica ledia, l skating. La streda tres l bosch che va debujegn é bele. "Con i laours per i trac nuefs déssel ence vegnì mioré pertes dla pista vedla, perchel é la comiscion a una per chisc laours" él vegnù dit dal president Wilfried Theil.
|
N prum comentar a les lites da en domenia
|
|
Willeit: "I ladins à na majera creta tla maioranza che te sé enstesc" - Al manciova les emozions
L ejempl dla Union Autonomista Ladina (UAL) desmostra che ala podessa ence jì autramenter - I ombolc à festejé con la Svp a Bulsan
(i.o.) L resultat dles lites provinziales 2003 pò vegnì splighé te n grum de manieres y an pò giaté n grum de gaujes per l resultat final dla Lista LADINS che à giaté za. 4.200 oujes, bon 1.800 demanco che da les lites provinziales dl 1993, la unica vela con chela che an pò la confronté, davia che dl 1998 òvela messù jì adum con la DPS per superé l scialier lital. Vignun à sies spligazions do pro. Chesta outa manciòvel dantaldut l efet dla novité (enlaouta fòvel sun lista ence Maria Canins), al manciova les emozions y al fova n puech de melsegurté sun chi che conduj la lista, Mischì y/o Willeit y la gran concorenza da pert dl assessour cherdé, Mussner, che à abù ben 2 agn per se profilé y n tacuin penc da empermete de vigni sort de finanziamenc per plié les resistenzes. Dal moment che LADINS y Svp ladina é doi monds desvalifs da la impostazion encà, l prum orienté a l'autoraprejentanza, a l'autoorganisazion politica, l auter depierpul lié ite tl cheder dla Svp todescia, fova chesta na proa de forza sun la esistenza o manco.
|
|
perzentuales % |
assolut |
Oujes endut |
Paisc |
SVP |
Ladins |
Verc |
SVP |
Ladins |
Verc |
Autri |
|
Badia |
60,7 |
33,4 |
1,9 |
1.241 |
684 |
38 |
83 |
2.046 |
Corvara |
59,2 |
32,2 |
2,7 |
497 |
270 |
23 |
49 |
839 |
La Val |
74,3 |
21,3 |
2,1 |
614 |
176 |
17 |
19 |
826 |
Mareo |
67,4 |
22,6 |
2,5 |
1.211 |
406 |
45 |
134 |
1.796 |
San Martin |
62,9 |
32,3 |
1,2 |
681 |
349 |
13 |
39 |
1.082 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Val Badia |
|
|
|
4244 |
1885 |
136 |
324 |
6.589 |
|
|
|
|
64,41% |
28,61% |
2,06% |
4,92% |
100% |
Selva |
71,1 |
19,2 |
4,4 |
1.171 |
316 |
72 |
87 |
1.646 |
St. Cristina |
72,9 |
17,6 |
4,6 |
810 |
195 |
46 |
60 |
1.111 |
Urtijei |
59,3 |
18,9 |
10,7 |
1.723 |
551 |
311 |
323 |
2.908 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gherdeina |
|
|
|
3.704 |
1.062 |
429 |
470 |
5.665 |
|
|
|
|
65,38% |
18,75% |
7,57% |
8,30% |
100% |
Badia+Gherdeina |
|
|
|
7.948 |
2.947 |
565 |
794 |
12.254 |
|
|
|
|
64,86% |
24,05% |
4,61% |
6,48% |
100% |
|
Lista LADINS ruva sie mandat, Svp venc
Sauc de liegreza pro la Svp ladina - Gran delujion pro la lista LADINS che perd oujes y mandat
Dant da puech él vegnù dé tres i resultac definitifs dles lites povinziales da en domenia, 26 de otober 2003. Sauc de liegreza pro la Svp ladina che arjont la gran maioranza y Florian Mussner, l assessour cherdé y contesté, é vegnù confermé con 18.633 oujes de preferenza de ladins y dantaldut de nia-ladins. Gran delujion depierpul pro la lista LADINS che à perdù da chestes lites nia demé oujes te duc i comuns ladins, ma ence l mandat. Les 4.109 oujes ne à nia basté per l ultim mandat che ti jirà bonamenter a Unitalia. Con chesta desfata litala se ruva per entratant la curta storia de partì te Consei che à duré 10 agn. Al se à vendiché l fat che la lista Ladins ova dè pro la cherdeda da defora de n assessour. Chest ti é ju a gran vantaje dla Svp. I resultac tl detai y l paredl con l 1998 pò vegnì consultés tl detai sun www.provinz.bz.it . Daite la repartizion di scagns tl nuef Consei Provinzial.
|
Lites provinziales 2003 en domenia ai 26 de otober
|
|
Apel dla Lista LADINS: jide a lité!
En juech sta l dert fondamental de lita de na raprejentanza autonoma - Les 15.000 oujes ladines clecassa per 2 mandac
La Lista LADINS apeleia a duc i litadours ladins, encer 15.000, de jì a lité en domenia, ai 26 de otober, na data importanta, davia che al depenarà truep da chestes lites, dantfora l dert fondamental de autoraprejentanza di ladins. Desche an sà, dij la Lista LADINS, vuel la Svp bele da n pez mudé ju la lege litala a na moda de porté ite n scialier lital che sclujessa fora i ladins da la vita politica. Defat la Court Costituzionala à declaré la lege litala proponuda da la Svp desche incostituzionala dl 1998. L candidat ladin Svp é endere a una con n scialier y la Svp ne pesimarà nience n secont de jì soura chesta sentenza dla Court Costituzionala fora. Zenza na raprejentanza autonoma, dij la lista, ne saràl degugn plu a defene i ladins da chest grandiscim pericul. La lista LADINS pò mete su 35 candidac, sun deguna autra lista todescia/taliana ne él poscibel desche la realté l desmostra. En plu é na raprejentanza tres na autra lista dagnora condizioneda. Con entourn 15.000 oujes (8.000 tla Val Badia y 7.000 te Gherdeina) él teoreticamenter ence meso arjonje 2 mandac (n mandat plen y n mandat de rest) y enscì n dert de jì te jonta, zenza vegnì cherdés a plajei. I ladins dess perchel ester unis per sia raprejentanza. Sun l retrat i doi candidac sunsom: dr. Giovanni Mischì y dr. Carlo Willeit.
|
Cie che i autri scriv: tla FF da en chest'edema
|
|
"Ladiner werden heilig"
FF rejona con Carlo Willeit (LADINS), Florian Mussner (Svp) y Leander Moroder (Verc) - intervista publicheda tla FF di 22 de otober 2003
Ladiner: Die ladinische Frage hat parteipolitische Unterschiede. Wollen sich die Ladiner selber vertreten, wie viel tut dafür die SVP und wie viel Platz haben neben der ethnischen Frage andere Themen. Darüber diskutieren der Grünen-Sprecher Leander Moroder, Landesrat Florian Mussner und der Ladins-vertreter Carlo Willeit.
ff: Die Ladins feiern ihr Zehnjähriges. Haben die anderen Ihnen gratuliert? Carlo Willeit (lacht): Nein. Das haben wir nicht erwartet. Leander Moroder: Wir feiern das 25-Jährige. Uns hat auch niemand gratuliert. Wir haben es uns auch nicht erwartet.
Mateo Taibon dla Lia per popui manacés enjonta: L assessour cherdé da defora, Mussner, miena che al aude per l "prum iade" che mass-media ladins vegn metus sot a prescion. Do l mote ne audel nia sies paroles canche al fej sies telefonedes. Ie naouta son ence desponù de jì dant a signoria per testemonié che al vegn fat prescions. Mussner vuel aspeté per la Union Generela a vedei cie che la provinzia de Belun fej. Con chest astilament se refej Mussner a chela ideologia che vegn tres endò definida anti-minoritara, nazionalistica, sce nia fascista, da sie partì. Fat él naouta che anter les unions che damana do contribuc fora dla ola dles coutes (vuel dì nostes coutes y nosc scioldi y nia dla Svp) n'él vegnù sclut fora does: la Union Generela di Ladins y la Union Scritours Ladins Agacins. Al mess vegnì sotlinié che sot a Bruno Hosp ne él mai vegnù bloché contribuc che fova vegnus conzedus da la Consulta. A la soula Union che se empegneia per superé la tripartizion fascista ti végnel tout l contribut. Degugn ne pò nié che chest ne sie nia na declarazion ideologica dl assessour Mussner.
|
|  |
|