|  |
Lezuo Cristina cherda ite la Consulta Ladina
|
|
- La Consulta tegn consei con i comuns
-
- LA PRESIDENTA, CRISTINA LEZUO, Á CLAMÉ ITE - SUN MEISA: LIA DI COMUNS Y REFERENDUM
La coordinadoura de tourn, la presidenta dl'Union di Ladins da Fodom Cristina Lezuo, à clamé ite per en lunesc, ai 2 de messel da les ot da seira, tla Cesa de Comun da Fodom, la pruma senteda dl ann dla Consulta Ladina, l organism de coordinament anter les aministrazions y les Unions Ladines di trei comuns ladins storics de Ampez, Fodom y Col.
|
Referendum da souramont: la campagna à metù man
|
|
Durnwalder: Benvegnus!
L OMBOLT NUEF DE AMPEZ, ANDREA FRANCESCHI, DIJ CHE L QUORUM DOPL VEGNIRÀ DESSEGUR ARJONT
 Do la enconda dla data dl referendum (domenia, 28 de otober 2007) él endò sclopé bendebot de reazions anter i politics dl Venet y dl Trentin-Sudtirol. L president dl Venet Galan tira fora les sgrinfles y atacheia verbalmenter Durnwalder, manacian de jì enfin a dant a la Court Europea per fé verifiché i "privilegs" dla autonomia de Bulsan. Sun l stome ti sta dantaldut la sciampeda de Ampez, la perla dles Dolomites y nia tant "i rogns" da Fodom y Col. Ampez fej samben "gola" y deventa ram de strit.
Siro Biogontina y Luis Durnwalder: fil diret con i ampezans.
|
Urtijei: la Cesa di Ladins zenza la USC é zenza anima
|
|
- La USC mucia da la Cesa di Ladins: chest ne daussova nia suzede
-
- CHI Á PA TOUT TLA GENERELA NA TEL DEZIJION? - AL FOSSA STÉ D'AUTRES SOLUZIONS - AL PODESSA ESTER CHE AL NE SE MUEV NIA PLU PRO LA CESA
Co che i on audì chisc dis é la Redazion dla USC di Ladins con sie redadour David Lardschneider y si colaboradours trapineda fora dla Cesa di Ladins. La Union Generela di Ladins à tout a fit locai da la Ciasa de Sparagn ilò davejin. I savon duc te cie burta situazion che chisc messova laoré perchel él da capì che ai volova abiné enzaul na majera lerch per laoré plu saurì. Ma la Union di Ladins de Gherdeina con sie president Vinatzer Egon essa messù fé dut l poscibel, i dije ciamò n iade, dut l poscibel per tegnì te ciasa la USC, enscì ti végnel a mancé la anima a la Cesa.
|
Referendum: la data 28 de otober 2007
|
|
Referendum, la data: 28 de otober 2007
CHESTA LA COMUNICAZION ENIER DA ROMA - N COMITÉ DE SIES PERSONES TI STA DO
La data é sen ofiziala: l referendum per l destach da la region Venet di trei comuns de Anpezo, Fodom y Col vegnirà tegnù en domenia, ai 28 de otober 2007, l medem dì te duc trei i comuns. A se damané sciche prumes chest referendum de destach dal Venet y de agregazion a la region Trentin-Sudtirol fòvel sté les trei unions di ladins. La comunicazion con la proposta dla data é ruveda da Roma tla Prefetura de Belun da olàche ala ti é vegnuda maneda inant al comun de Anpezo. I ombolc Franceschi (Anpezo), Pezzei (Fodom) y Frena (Col) se à dit a una con chesta data referendara.
Siro Bigontina Titoto, coordinadour dl comité che se cruziarà dla informazion y dla promozion dl referendum.
|
Dì dla Unité Ladina: na ocajion arjumeda
|
|
- Lascé jì en broda l Di dla unité Ladina delegitimeia la Generela
-
- LA SPERANZA É CHE LA FUNZION VEGNE SOURANTOUTA DA LA LIA DI COMUNS LADINS, EN PARTICOLAR DAI COMUNS DA SOURAMONT
-
Sce al vegnissa almanco rejoné y scrit n diejem de cie che an rejona y scriv sun l aveniment dla „Maratona dles Dolomites" y sun l "Sella Ronda Bike Day" ence sun l "Dí dla Unité Ladina", spo éssen dessegur zompré adum valch manifestazion per i 14 de messel, o miec per i 15, ajache al é domenia. Dutes trei les manifestazions toma de messel, canche al à bele metù man l gran laour da d’isté con l turism. I prums doi avenimenc vegn tegnus de domenia, ai prums y ai 8 de messel. Samben spéren ch’ai porte de biei scioldi, ajache l proverb vel dutaorela: "Primum vivere, inde filosofare", inde fé ciacoles sun i ladins, sun sia identité y unité.
- 100 agn Union Ladina a Ampez dl 2005. La Usc é juda a fit fora dla Cesa di Ladins.
-
-
|
I comités se enjigna ca al referendum da d'auton
|
|
|
Referendum sun la lege linguistica: l scí la davagna
|
|
Grijons dij con 53,9 % de scì a la lege linguistica
TRES CHESTA LEGE ÉL NA BRANCIA LEGALA EN PLU PER SFORZÉ I IMIGRÉS A SE INTEGRÉ TI COMUNS
La maioranza di Grijons se identificheia con la trilinguité tl Cianton. L comité che ova mané inant la campagna per la azetazion dla lege sun i lingac pò sen tré l flé do ores de melsegurezes encuei. La lege ne é nia vegnuda azeteda autafora, ma empò o demé, desche an la veid, con na maioranza dl 53,9% de oujes afermatives (22'582), de nò à dit depierpul l 46.1% (19'334). La partezipazion litala fova dl 32,64%, te n lim normal per referendums ti Grijons. I raions tradizionalmenter rumanc (Surselva, Engiadina Bassa, Engiadina Auta y Surmeir) à abù bendebot de maioranza de scì, ence sce ilò vìvel trueps de lingaz todesch anterite, depierpul che trueps comuns mescedés o todesc , dantaldut al confin linguistich, che ti à tradizionalmenter n pue "l spiso" ai rumanc, à dit a maioranza de nò a la lege, aluesc a liviei nia aspetés. Chest vel ence per la capitala Chur/Cuera che à dit a maioranza de nò.
|
Lege litala dl 2008: la Svp met endò sun meisa n lim
|
|
N lim lital tla provinzia de Bulsan é antiminoritar
LA SVP SEGHITA ENDERE DE VOLEI METE ITE N LIM - NA OSTINAZION NIA DA CREIE - ALA VUEL TI LA STICHÉ A DUC
n comentar de Mateo Taibon
Fé valch de chel che an sà avisa che al é contra n prinzip democratich; fé valch, sceben che an sà, da l'istituzion plu auta de n stat che la cossa é ilegala; fé valch, sceben che an s'á bele n iade ciafé na gran scurieda da l'istituzion democratica plu auta dl stat: la Court Costituzionala. Chesta é na ostinazion anti-democratica nia da creie. La Court costituzionala ova anulé dl 1998 la lege ajache l lim lital é antiminoritar y anticostituzional. Empò vuel la SVP endò fé na lege litala con n lim. Na lege litala con n lim é praticamenter arobé oujes ai pici partis: n pice partì ciafa na certa cuantité d'oujes; ma l partì de maioranza vuel n regolament che dije che enfin a n cert numer de oujes ne vel chestes oujes nia: enscì se tol i autri partis les oujes di pici partis.
|
La delibera marora: l redadour dla USC se para
|
|
Stricola, stricola, les desvalivanzes é minimales
LINGAZ EN MOVIMENT - LA DELIBERA MARORA "MAREO-LADIN STANDARD" À ABÙ BENDEBOT DE RONDENIS, POSITIFS Y NEGATIFS
La descuscion sun la delibera marora va inant ence sun la USC, oláche l prof.univ. dr. Paul Videsott à tout posizion, slomenan la USC (y nia demé) de ne avei nia fat sie mestier endretura te chesta chestion. La USC é pieda via dal pont al orden dl dì che dij en sostanza dut, fins y intenzions: “Adoranza dl lingaz ladin tla varianta de Mareo (che contegn les formes plu vedles dl lingaz) tla redazion de ac publics, tl lingaz scrit ofizial”: che al vegne adoré y ensegné tles scolines y tles scoles de oblianza dl comun l “mareo”, l ladin che i mutons à emparé da sia oma y che ai rejona dutaorela a ciasa; che i maestri maroi posse adoré sie “ladin” pro l’ejam de trilinguism; che al vegne adoré ti media l mareo per les chestions che reverda la jent y la vita marora y ence te gliejia tesc per mareo desche l ordinament diozejan miena canche al rejona de liturgia tl lingaz dla oma”. Clermenter vuelen chilò auzé l "mareo" a status de "idiom/lingaz per sie cont", ti dan laprò na aura de "vedl", ajache al contegn enzai "les formes plu vedles". Chest ne vuel l redadour dla Usc Iaco Rigo, enstes de Mareo, y trueps nia glotì y al vegn ence metù dant les rejons. Da l'autra pert méssen constaté che avisa da Mareo peiel via iniziatives per l standard interladin, dantfora da Paul Videsott, dal comun tres la seconda pert dla delibera, ma ence da d'autri. Homo linguisticus ladin.
|
Trafich sun i joufs dolomitans: la mozion de Luigi Chiocchetti
|
|
Desmendrì l trafich sun i joufs ma zenza scode n daz
LA MOZION DL CONSEIER LUIGI CHIOCCHETTI - LA JONTA DE TRENT É VEGNUDA ENCIARIEDA DE PIÉ VIA CON NA MEISA DE CONFRONT
Ai 7 de jugn 2007 ti à metù dant l conseier Luigi Chiocchetti al Consei de Trent na mozion sun la "mobilté sun i joufs dolomitans", spligan sia intenzion de mete su na meisa de laour che ti stae do al problem y che chiere soluzions. La mozion é vegnuda aproveda con oujes unanimes. Sen à la jonta trentina la enciaria ofiziala de tó su contat con les provinzies vejines y de laoré fora plans operatifs. Luigi Chiocchetti dij de nò a scode n daz per passé sun i joufs, ajache al rata che al ne sie deguna soluzion o che ala cherde adalerch ciamò deplù trafich. I joufs dolomitans ne é nia scempli joufs da mont con stredes secondares, ma arteries de comunicazion prinzipales anter les valedes ladines, nia demé de enteres turistich, ma ence economich, les scluje volessa ence dì mete sotissoura liams economics, penson demé ai fornidours turistics.
|
La ona de referendums é pieda via: ence Sappada sauta su
|
|
Sappada vuel sen ence jì demez dal Venet
TE PUECES ORES À N COMITÉ CLUPÉ ADUM PASSA 500 FIRMES DA TI SOTMETE AL CONSEI COMUNAL - OMBOLT A UNA
Ence Zapades/Blodn/Sappada vuel sen jì demez dal Venet, te chest caje nia devers la region Trentin-Sudtirol, ma devers la region autonoma dl Friul-Aunejia-Iulia de chela che l comun fajova pert pludadie. De gliejia auda Zapades dutaorela pro la diozeja de Udin. Al se trata de na ijola linguistica todescia sunsom la Ciadoura a les fontantes dl Plaf che se à dagnora sentì lieda pro l Friul. An rejona dutaorela n dialet todesch dret davejin dal tiroleis. Chisc dis àn metù man de cueie adum firmes y bele te 48 ores en àn abù n bel jop de 500 firmes, dutes regolarmenter autentichedes desche la prozedura referendara se l ghira.
|
La proposta de lege litala nueva dla Svp: endò lim lital
|
|
Lege litala dla Svp, plura a la Court Costituzionala
LA COURT COSTITUZIONALA À DIT DE NÒ DL 1998 A N LIM LITAL, SEN LA DESMEINA LA SVP ENDÒ EMPERA
Chisc dis à la Svp dé tres n valgugn detais sun sia proposta de lege litala nueva che dess vegnì descuteda en chest auton tl Consei provinzial de Bulsan. Ma nia duc. "La volp muda l pelam, ma nia l viz", dìjen. Belavisa: anter valch novités, p.ej. restrizion dla dureda di mandac a 3 legislatures con fazion dal 2023, él laite endò la clausola de n lim lital, palejeda via do la formulazion dl mandat plen o cuozient natural che corespon a n lim lital anter l 2,8 y l 2,9%, n lim massa aut per na lista ladina. N tel lim lital fova bele vegnù declaré ilegal ti confronc di ladins da la Court Costituzionala tres la sentenza n. 356/98 che à anulé la lege litala dl 1998. La Svp scouta samben via dlonch chesta sentenza y ala zerca de mete ite endò n lim lital, a truz dla sentenza costituzionala. Florian Mussner, che sà enzai da scuté su tant, samben a una, ence contra na sentenza costituzionala che defen i ladins.
|
I joufs dolomitics: i Verc zerca endò
|
|
I Verc l'à dlì con saré i joufs
SIA MOZION É VEGNUDA DESBUTEDA ENCUEI TL CONSEI PROVINZIAL - AL É ENDERE NA TRIEVA TEMPORARA
I Verc l'à dlì. Nience ei, tout fora la posizion laudoula dl conseier Heiss, ne tol en consciderazion la situazion particolara dla comunité ladina sternuda entourn ai Creps dl Sela y demé lieda adum tres chestes stredes soura i joufs. Encuei se ài endò damané tl consei provinzial de Bulsan na scluta temporara di joufs dolomitans ence demé da la pert sudtiroleisa al trafich individual. Damané se damànei na scluta da messel enfin a setember da les 10 dantmesdì a les 4 domesdì, dijan che n daz ne cleca nia per tegnì dalonc l trafich. Ma sie l daz che na scluta temporara ne é naoutatant nia sun meisa. Al mancia la acordanza con les provinzies vejines.
Dal jouf de Ciaulonch devers Corvara.
|
Referendum da Souramont: lum verda da la Court de Cassazion
|
|
Court de Cassazion, lum verda al referendum
CIE CHE I GHERDEINES O I BADIOC NEN MIENA? CHEL NES É UNFAT! - CARLO WILLEIT PROPON N COMITÉ
La Court de Cassazion a Roma à declaré con ordinanza dateda 17 de mei 2007 la legitimité dla ghiranza referendara di trei comuns ladins da souramont: Ampez, Fodom y Col, ma empermò i dis passés ti éla vegnuda notificheda al enciarié dai trei comuns de souramont, Bruno Dimai. El ti sta do al iter burocratich. La ordinanza, firmeda da Rosario De Musis, president dla comiscion che fova metuda adum da 20 comembri, ti é bele vegnuda ortieda inant al President dla Republica Giorgio Napolitano y al Minister ai Interns Giuliano Amato che mess sen fissé la data referendara per duc i trei comuns deberieda ti proscims dis.
Bruno Dimai, ampezan, enciarié di trei comuns de ti sté do al iter burocratich.
|
La delibera marora sun la bota ciauda
|
|
La delibera marora, ria da glotì
LA TEMA DE TOMÉ ZERUCH TL CAOS DLES MULTI-VARIANTES - L LADIN STANDARD É LA SOULA SOLUZION
La delibera marora sun l lingaz é bendebot ria da glotì tla Val Badia, nia demé pro valch colaboradours dl istitut, che veid metù en domanda l laour entourn al ladin scrit unifiché dla Val Badia. Chest à abù bendebot die da madurì, penson demé al liber de gliejia "Laldun l'Signur" o al liber "Syn" che ti à daurí al ladin les portes de gliejia. Zenza na unité tl scrit ne fossa chest mai sté meso. L vedl diretour dl istitut MdR, Lois Craffonara, laorova per chest standard de valeda, ma el cialova ciamò plu inant, al standard interladin sun les pedies de Micurà de Rü y a na politica linguistica "interladina". Sen veid valch un rompì fora l caos dles multi-variantes, n dejorientament total y n endebliment sostanzial dl ladin tla Val Badia. Ladin standard (LS): ciamò él na resposta debla.
|
|  |
|