
30 agn istitut ladin MdR
Data: 30 March 2007 da les 18:06:53 Tema: Cultura
"L istitut promuev enrescides y colaborazions scientifiches"
L comunicat mané fora ai media dal Istitut Ladin per i 30 agn de ativité
 L'istitut ladin "Micurà de Rü" é vegnù metù su tl 1976 tres lege provinziala con l'enciaria de se festidié dl rencurament y dla normazion dl ladin dla Val Badia y de Gherdeina.
L diretour dl istitut, Leander Moroder (a man ciancia) y l president, Hugo Valentin (a man dreta).
L inom vegn da Micurà de Rü (1789-1847), nasciù tla vila de Rü a San Ciascian, deventé caplan tl'armeda imperiala a Milan. Tl 1833 àl scrit na pruma gramatica per les cinch valedes dla Ladinia. Per cialé dl lingaz publicheia l'Istitut ladin "Micurà de Rü" vocabolars y gramatiches, pieta consulenzes linguistiches y se cruzia de mete a jì cursc de ladin a plu liviei. I vocabolars tl ladin dla Val Badia y de Gherdeina pòn giatè sibe stampés sun papier, sciche ence sun Cd-Rom y on-line. Sun internet pòn ence giaté n coretour ortografich ladin. L'istitut ladin "Micurà de Rü" é en contat con truepes istituzions scientifiches y universités nazionales y internazionales (sciche les universités de Bulsan-Persenon, Aunejia, Desproch, Salzburg, Eichstätt y Berlin) y sostegn deplù proiec scientifics (per ejempl l'Atlant linguistich dl ladin dolomitich y di dialec vejins - ALD dé fora da l'université de Salzburg). L'istitut promuev ence enrescides che reverda la Ladinia: chestes reverda la toponomastica, les escavazions archeologiches, les enrescides tl ciamp dla tradizion musicala ladina y.i.i. L'istitut ladin "Micurà de Rü" é tamben editour y à dé fora enfin a sen passa 200 libri scric te deplù lingac (dantaldut per ladin, talian y todesch) y che reverda tematiches desvalives. Da auzé fora él dantaldut la revista "Ladinia", che vegn deda fora dal 1977 encà y che fova penseda sciche strument scientifich dl Istitut y che à encuei n bon renom a livel internazional. De gran enteres scientifich y de conservazion él sibe l archif (con arpejons de de vigni sort), sciche ence la gran biblioteca (con tesc' che reverda l ladin y na gran lita de publicazions scientifiches sun problems scientifics dla Ladinia, ma ence de Sud- y Nordtirol y tamben dl raion alpin zentral). Trami à fat dl Istitut ladin "Micurà de Rü" n post de enrescides a livel internazional.
Per l davegnì él vedù dantfora ativités emportantes che dess traté chestions che reverda l lingaz y la cultura dla Ladinia y che dess fé conesce l'ativité dl Istitut Ladin a n publich plu ampl. En particolar se tràtela de na mostra rodanta soura la Ladinia, metuda ju te 12 tofles ("Viade tla Ladinia"); de na plata internet nueva con novités multimediales enteressantes; de deplù projec on-line ("Ladinternet"); dl sistem de corezion ladin, vocabolars talian/todesch-ladin; dla creazion de neologisms ("Termnet") y de chertes toponomastiches. La senta prinzipala dl Istitut ladin "Micurà de Rü" é a San Martin de Tor (olàche al vegn fat su na senta nueva) y la senta secondara é te Selva. L ICL-MdR à atualmenter 12 colaboradours.
Prejentazion dla revista "Ladinia" La revista "Ladinia" é nasciuda sciche meso scientifich dl Istitut Ladin "Micurà de Rü" y l prum volum é vegnù dé fora tl 1977. Naoutatant é la "Ladinia" ruveda a sia trenteisema edizion (2006). L dot. Lois Craffonara, prum diretour dl istitut, é sté l prum redadour dla "Ladinia" dal prum numer enfin al numer 24/25 (2000-2001). Dal numer 26/27 é l'enciaria passeda al diretour nuef dl Istitut, dot. Leander Moroder, che vegn daidé te chest laour da n comité scientifich, metù adum da esperc conescius a livel internazional, y da n comité de redazion. L comité scientifich se festidieia dantaldut de giaté articui originai y l comité de redazion se cruzia dl letorat y dla scientificité di articui da publiché. Dal numer XXVI-XXVII (2002-2003) inant vegn la impostazion dla viesta grafica fata entiermenter dai colaboradours dl Istitut. Tla "Ladinia" végnel publiché articui de n livel scientifich aut, dantaldut ti ciamps dla linguistica, dla storia y dla soziologia, dl'archeologia y dl'etnologia y antropologia. La relazion con l raion ladin vegn samben metuda al prum post, ma al vegn ence tegnù cont de n contest plu lerch. Da n pez encà végnel tout ite tl program de redazion rezenjions de monografies scientifiches. La stampa dla "Ladinia" é de na bona cualité y ala vegn stampeda a colours. Da pié via dal numer XXVI-XXVII (2002-2003) él vegnù mioré dassen la viesta dla "Ladinia": sen à la revista n cuertl stare y n design de basa plu atratif, nia demé per cie che reverda la pert deforavia ma ence per cie che reverda la emplatazion di singui articui. A la revista "Ladinia" pòn se aboné, ma ala ti vegn ence venuda a les boteighes o a privac. La "Ladinia" é da giaté te n grum de biblioteches nazionales, ma ence esterioures, dantaldut tles universités. La "Ladinia" trata argomenc che ne reverda nia demé l raion ladin, ma ence Sud- y Nordtirol sciche ence l areal zentral dles Alpes. Chest vuel dì che la "Ladinia" à n bon renom a livel internazional.

I conseiers nuefs dl Istitut Ladin Micurà de Rü
Ladinia: la revista dl Istitut Ladin MdR
Ladin Standard y les universités dl'Austria: al jola na letra, ma degugn ne la veid
L SPELL ruva sun la glacia
Les fauzités dl MdR envers l LS
Intervista a Erwin Valentini, coordinadour dl projet SPELL
Les incompatibeltés tl Consei dl Istitut Ladin Micurá de Rü
Interogazion de Carlo Willeit al govern provinzial
Tres deplù particolars fej odei l scandal dla delibera
Ladin standard metù te 'ciazuela'
N laour de passa 15 agn pesté sot con na delibera dla jonta
Université de Bulsan / Istitut Ladin: deguna lerch per l ladin standard
“Cufer de ladin” de Daria Valentin
Publicazions nueves
Prem: per n'aisciuda ladina
Relazion dl dr. Fabio Chiocchetti en gaujion dla enduneda generala
|