Comentar sun la situazion grieva di ladins foradecŕ
Data: 31 May 2005 da les 10:41:42
Tema: Politica


 

"La resserva indiana" di Ladins tles valedes 

Oramai destinés da les leges a deventé talians o todesc, sce ai vŕ foradecŕ 

L resultat arjont dai candidac ladins pro les lites tl comun da Bulsan lascia vedei ite cler che la comunité ladina tla zité de Bulsan va encontra a n "genozide". I trei candidac: Dariz Dolores (Margherita -122 oujes), Thomas Demetz (DS - 49 oujes) y Gerd Miribung (SVP - 45 oujes) giata apeina duc trei adum 216 oujes. Dant da 15 agn ova giaté Bonifaz Willeit plu de 700 oujes. Al é valch che ne va nia. 



Les gaujes é dessegur plu che una. Al ne basta nia tré ca la mancianza de sentiment ladin, la puecia volenté de identité ladina. Gragn n’é chisc doi fatours mai stés y sce an met pro l spirit de divijion anter i ladins spo pňi deventé n element negatif. Ma les dretes gaujes é d’autres. L fenomen ne vegn nia demé dant tla zité de Bulsan, ma ence a Maran, a Persenon y a Bornech, en curt fora dles valedes, te duc i comuns fora dla Ladinia. Chilň ŕ n gran peis la lege dl proporz: la procentuala de posc’ publics che ti speta ai ladins ne pň nia ti garantě n laour y a chesta moda se declareia souraldut i ladins joegn todesc o talians y ai va do l mond todesch o talian. Les compagnies ne n’é nia anter i ladins, ma con i compagns de laour, de temp lede y de assoziazion. I joegn nascius da families ladines fora dles valedes ne veiden nia plu; la scola, la vita, les compagnies i porta autrň. Enchin a che ai é pici i veiden con si genitours a valch manifestazion da Nadel y da Pasca. Canche ai é studenc se n’ései bele y a les manifestazions veiden demé plu datrai i genitours. La recordanza dla ladinité, dla partegnenza al grup ladin deventa tres plu debl. Canche an damana ai Runggaldier, ai Demetz, ai Perathoner, ai Gross, ai Ellecosta, ai Ploner y e.i., che vegn dant tl liber dl telefon y che abiteia a Bulsan, sce ai se sent ciamň ladins, spo dějei senziermenter: “Pu no no, ladins fova mi neinesc. Ie son oramai fora de chest grup y i n’é feter mai rejoné ladin. Pertene che mi mutons garete endň ladins é propi na utopia”.
Les dificoltés de organisazion per se candidé a les lites de comun con na lista ladina desmostra che i vedli combatenc é stanc y che via dedň mŕncel i joegn, les forzes nueves. Propi te chest vers él vegnů fat dut l poscibel per i tré ite y l president dla Consulta per i problems di ladins, Dolores Dariz, s’ŕ dé da fé te vigni vers y se merita dessegur demé n laut. N gran laut ti va ence al dr. Riccardo Debertol, fascian, che tol tres pert a les sentedes dla Consulta y vegn con propostes y ŕ dé truep de sie temp al reclam per la lita. Ence autri vedli ladins s’ŕ prové, ma dut n’ŕ jové a nia. Bonamenter fóssela juda miec, sce an s’essa prejenté desche lista Ladins, ma l laour y les spenules fova massa granes y perchel ŕn prové de jě con l partit che dova avei l ombolt, zenza ne volei ofene no la Svp y no i Ds. La divijion nes ŕ ciamň umilié deplů.
I ladins che va a vive fora dles valedes ŕ debujegn de na majera sconanza, sce ai vuel podei se mantegně ladins. L statut de autonomia conscidreia demé i ladins tles valedes, la sconanza preveduda reverda demé chisc. Ai ladins che laora foradecŕ y che mantegn sia familia, sia abitazion tles valedes ti végnel metů pro valch tl paiament. La cossa fej dessegur plajei ai interessés, ma al é na forma interesseda per mantegně inant la “reserva indiana” di ladins tles valedes y tegně dancialŕ i domizils di ladins fora dles valedes. A chesta moda garantéscen n puech al iade l "genozide" di ladins anter i todesc y i talians. La parola é sterscia, ma al é la realté. (uc)






L articul vegn da Noeles.net - Informazion ladina
http://www.noeles.net

L URL per chest articul é:
http://www.noeles.net/modules.php?name=News&file=article&sid=1043