
Tla "Patrie dal Friul" giąten ence tres endņ contribuc sun la leteratura furlana, na richeza de centenés de autours y poec che Lois Craffonara ą daurģ tres sia antologia "Flus leterares dal Grijon y dal Friul" ence ai letours ladins, ma che an pņ lieje ence tl original.
Novella Cantarutti, una dles majeres poetesses furlanes, nasciuda dl 1920 a Spilimberc (la zité di mosaics), ą passé sia joeneza a Navarons, na frazion de Medun, te chesta rejoneda ąla ence scrit sies poesies.
Cujeta
Mari, tu mi conos
da un timp antīc,
quant ch'i eri rosa
tal cjo pinséir.
Po' i mi sei fata cour di cjār
e ala duta trķmula di svual.
A mi ąn sbatuda i agn
come sisila,
tal varc di un mār,
ma al mi nudrķs
il cjalt da la tō včgla.
Al si cujeta,
ta li' pleis strachi' da la mź musa,
il cjo sum antīc.
(trad. do L.C.: oma, tu me conesces, da n temp antich encą, enlaouta che i fove n ciof, te tie pensier. Spo sonsi vegnuda cuer de cern y n'ala tremolenta dal jolé. Sciolé me į i agn sciche vidondera (rondula) tla souc de n mer, ma al me nudresc l ciaut de tie uedl odlent. Y al se amaina tles faudes stances de mie mus tie som antich.)
"Friūl vōs che no įi podūt scoltā
incjadenade a un nereōs misteri
rźt di memoriis su lis stradis
e trois cujets te ombrene des culinis
ricams di miluzārs in flōr
sul vilūt dal mār lamparis
e olandinis te gnot sbaside dal astāt
che mi į stravualzūt
venis e pinsīrs
in oris stramidis tal riquadri
di un balcon fereāt di manicomio
a rispirā albaris che e tremin
sunsūrs svampīts che mi deventin
vōs di lontan rivadis a puartāmi
tun mont di rispīrs glaciāts"
Elsa Buiese
Na cercia dl furlan, na poesia de Luciana Dorigo..
Novembar
E po al vegnarą
l'atom
un agrimā di fueas
di ombrenas lungjas
ch'a s'invulucin intor
das roubas
par platā il rimuars
di distudā i colōrs
Cuiet si cunsuma
il segret dal murī
sossodant dongja il fūc
tal caligo
di cjastignas brustulidas
una preiera pai Muarts.
Lucina Dorigo. Da "Pavea di stagjon", poesias in furlan.
(platā=ascone, caligo=ciarł, da niol)
Lucina Dorigo é nasciuda dl 1939a Prius de Soclźf tla Cergnia y laora desche ensegnanta a Trep Grant, paisc de sie om. Sies poesies pņn giaté te truepes publicazions y antologies furlanes. Dl 1987 įla publiché la racoiuda "Como un'ala", dl 2001 "Pavea di stagjon"
La leteratura furlana pņ arcompedč anter si gragn poec y scritours ence Pier Paolo Pasolini. Al fova nascił a Bologna da pere talian e da oma furlana, Susane Colus de Ciasarsa (Casarsa della Delizia) tla planura furlana, oląche Pier Paolo Pasolini passa gran pert de sia joeneza. A Ciasarsa dąl vita a n grup leterar y dl 1945 fondeiel la "Academiuta di lenga furlana". Dl 1950 se trasferescel spo deberieda con sia a oma a Roma y al scriv inant per talian. Meranchei che l temp fova curt é la importanza de Pasolini steda tant grana sun la leteratura furlana che al segneia n scomenciament y dantaldut n renovament. Pasolini scriv en cont dl lingaz: "Stant ai studoius, il furlan al fai part dai dialets ladins, peraula c'a val coma disi latģns. La "Ladinia" a sares na region c'a comprend il Friul, la Cjargna, lis Alpis fin ai Grigions, e c'a ą derivat la so fevela diretamintri dal Ladin, nč pi nč mancul che coma il Franseis, il Talian etc. Infats come esia il plural dai nons italians? In vocal: rosa, ro-se; campo, campi. E par Furlan? In consonant: rosa, rosis; ciamp, ciamps ..."