Les incompatibeltés tl Consei dl Istitut Ladin Micurá de Rü
scrit ai 12 May 2003 da les 22:06:25 da noeles |
|
"L Consei dl Istitut Ladin Micurá de Rü dess dé les demiscions!"
N scandal l comportament dl president Hugo Valentin - Desmostrazion de incompetenza
de Mateo Taibon / cefredadour dla revista "Pogrom"
Truep él vegnú dit y scrit sun la dezijion dla jonta provinziala per cie che reverda l'adoranza dl ladin: al vegn lascé permez a l'aministrazion demé l gherdeina y l badiot - con esclujion esplizita de vigni auter idiom (ence l mareo) y dl ladin standard - tl'aministrazion publica. Truep él vegnú taiflé sun chesta dezijion. Ma con l'analisa di fac rúven a n giudize che é plu negatif de vigni taifleda. L assessour Florian Mussner, chest é da mete dantfora, n'é nia lité: cie ch'al à fat, àl fat zenza mandat popular; cie che al à fat, àl fat porì tl enteres de un n partì soul y nia tl enteres dl grup etnich, anzi, al l'à fat contra les rejons fondamentales de chest grup etnich. Chesta la premissa, chest é da mete dantfora sciche l'otica sun n aparat da fé ju. L assessour é te na gran incompatibelté de funzions, chesta l'autra premissa. Al é tl consei dl Istitut Ladin "Micurá de Rü". Raprejentant dla jonta é ofizialmenter l president dl consei Hugo Valentin, ma te consei é ence n member dla jonta: un di dui messessa perchel sté fora.
Y laprò te consei ence sia referenta personala, Edith Ploner. Mussner y Ploner é en plu te consei sciche raprejentanc dles unions culturales. Entrami éssei messú dé les demiscions dal consei canche ai é jus tl assessorat. A sie post éssei messú lascé ite raprejentanc dles unions. Chest n'ái samben nia fat - y ai n'á entrami nience damané les unions culturales do sia minonga denant che tó na dezijion de na tel porteda. Enscí à Florian Mussner sciche member dl consei dl Istitut Ladin (deberieda con sia secretera Edith Ploner) damané da chest consei - y lité empera - n bonarat che el adorova sciche assessour per giustifiché sia dezijion scandal da scluje fora l ladin standard da l'adoranza tl'aministrazion publica. Sun l retrat: l Consei contesté, ence con na interogazion a la jonta provinziala. Incompatibeltés de funzions (doples, anzi triples) che ne fossa poscibles te deguna autra pert dl'Europa. Na gran mauta, "Roba da medioeve" ova sintetisé l professour Walter Belardi, gran espert dl lingaz ladin, la dezijion a dann dl ladin touta da consei d'Istitut y assessorat - y degugn ne pò dì che Belardi ne sae nia da pesé les paroles. Esprescion de chest "medioeve" é perauter ence la cherdeda antidemocratica enstessa dl assessour; te paisc democratics vegn i raprejentanc dl popul lités, nia cherdés dal chef dl govern.
Chesta una na pert dla chestion. L'autra é ciamò piec. Bele dl 1988 fòvel vegnú metú man con l laour de standarisazion dl ladin. Valgugn agn plu tert à l'Istitut Ladin - con l medem president da sen - "volú mete sot a clef" l ladin standard. Chest é suzedù contra la volenté dl diretour che ova abú l carater de contrabate. Do chest tentatif da rosedé n ladin unifiché per dutes les valedes à la Union Generala di Ladins dles Dolomites, con l'aiut sostanzial dl Istitut Ladin de Fascia, metù en pé l proiet "SPELL" per laoré inant sun la standardisazion. Valch agn plu tert é ence l Istitut Ladin "Micurà de Rü" endò vegnù tout su tres na convenzion tl spell. Y sen fej chest Istitut Ladin, con l medem president che ova bele n iade metú l ladin standard sot a clef, endò n vare dla medema sort storta: n bonarat per che l govern provinzial ae la vertola da scluje fora l ladin standard da l'aministrazion. Zenza damané i autri portadours dl proiet spell, zenza damané i colauradours dl spell. N scandal é l comportament dl president Hugo Valentin. N scandal ence l bonarat. Sciche che l consei d'Istitut é demé un de deplù co-membri dl spell, n'á l'Istitut damané degugn di atri che fej pert dla convenzion - nia la Generela, che à abù l'iniziativa dl spell, nia l'Istitut Ladin de Fascia. An à fat bel da soui y adascousc sciche l Istitut Ladin fossa l unich titolar dl spell. N comportament inazetabel danter sozes, tant plu danter istituc y enc che dessa ester "amisc", per nia rejoné dl'imaja misera de chesta melcherianza ti fej fé a la serieté dl Istitut che ne pò plu se mete emper con deguna istituzion filologica dl mond. La scienza essa n auter codesc de comportament - chilò à l fanatism de partì desfat l prestije de dut l gran laour de Lois Craffonara, che ova fat dl Istitut Ladin n istitut de prestije. Mussner sciche member dl govern provinzial essa ence messù se damané - per avei el na serieté minima - d'autri bonarac - da esperc y dai colaboradours dl spell, emprumadedut. Y no demé un n bonarat da n gremium, olache el y sia secretera é laite. Degun member dl consei d'istitut ne pò dì da ester espert per cie che reverda la standardisazion de lingaz y dl lingaz ladin en particolar. Y n bonarat essa Mussner messù damané da n gremium, olache el n'é nia laite. Enscì él dut na farsa. Na mauta, "roba da medioeve". La man dreta legitimeia la man ciancia a fé na berta. Ah scì, al ti fova ben vegnú scrit ai comuns. L comun de Mareo s'ova damané l mareo desche idiom ofizial - ma chest ne ti butova nia al assessorat, y enscì n'òven nia tegnì cont de chesta ghiranza. Na letra alibi. Denant che tó la dezijion n'él vegnù damané bel degugn, nience i responsabli dl spell (Erwin Valentini) o si colaboradours ne é vegnus damanés denant. Ai n'é nia vegnus consultés, mai; al fova vegnù fat n convegn sun le spell, ma Mussner & Co. ne fova samben nia stés: ai à refudé l'ocajion da se informé sun i resultac dl spell. Vedú che al fova vegnú tout na dezijion che implicova la conescenza dl status quo di laours dl spell, éssen messú damané i esperc - fat ne l'án nia. An à tout na dezijion de incompetenza completa par excellence.
Sce la jonta provinziala tol la dezijion sun valch spitol, dámanen ence l dotour y nia l clomper cie che al nen dij. De dezember él vegnú prejenté a Urtijei nia demé l resultat di laours dl spell, ma ence laours de planificazion y standardisazion dl lingaz soura duta l'Europa. Mussner ne s'ova nia lascé odei. Ma - al é n om respetabl, dut l consei dl Istitut é pue oms respetabli. A chi che à critiché ti media chesta dezijion, che va contra l'esistenza enstessa dl grup etnich ladin, ti él vegnú telefoné: an à prové de insciautrì jornalisc', an essa volù la zensura. Èl pa proibí critiché l'assessour, él pa proibí articulé les rejons de souravivenza dl grup ladin? Na persona nia liteda vegn a volei ti mete les ciadeines ai jornalisc'. Ma al é pue persones respetables, duc canc ései persones respetables.
L'Istitut Ladin "Micurà de Rü" à sie inom da chela persona che á bele dant da 170 agn ideé n lingaz unifiché per duc i ladins dles Dolomites. Y rodunt chest istitut met i rams tles rodes al lingaz unifiché, se fej strument nia de filologia y linguistica fata con serieté, ma dles bassezes dla politica de partì. L consei dl Istitut Ladin entier dess perchel dé sies demiscions.
Dlonch chier les mendranzes la standardisazion de sie lingaz per che al posse souravive tl mond informatich da encuei y da endoman, dai indians dl'America ai popui siberians. Vigni espert l dij: zenza standardisazion n'án deguna chance da souravive. Istitut Ladin y assessorat ladin: decontra. Contra l souravive dl ladin.
Mateo Taibon, cefredadour dla revista "bedrohte Völker/pogrom" /(Göttingen, Germania)
|
| |
Cumpeida mesana de oujes: 4.64 Oujes: 14

|
|