Fodom ciala ca pert con i "Schützen"
I reladours recorda la storia dla compagnia - Tost l statut
"N certl s'ŕ sclut y n prum vare é vegnů dé per fé tourné Fodom sot al Tirol." Chestes les prumes paroles de comentar di reladours entervegnus a la seira de informazion metuda a jě dal grup de laour per la refondazion dla compagnia di scizeri ta Fodom, do che l'assemblea ŕ dezidů de sotescrive delongo (=atira) l at de recostituzion dla "Schützenkompanie Fodom - Buchenstein".
Fodom: vueia de storia y de mondures. |
-
COMENTAR
-
Na nueva valgamia enteressanta: ence Fodom ŕ endň sia compagnia de Schützen. Sce sia refondazion é n motif per mantegně usanzes y tradizions y de se desferenzié tres deplů dai neo-ladins dla provinzia de Belun, spo éla da vedei con plajei, ma nia tl caje che an vuele se lié a valga maniera a n neo-nazionalism todesch che sfogateia su te Sudtirol. N valgugn reladours ŕ orienté te chesta direzion. Les compagnies de scizeri te Südtirol é dret politisedes y animedes da truep nazionalism-patriotism todesch che va aboc y aluesc enfin a simpaties de man dreta estrema. Te chest cheder él gonot rie da encadré les compagnies ladines. I scizeri todesc tegn alaut sie lingaz y sies tradizions, cie che an ne pň nia dagnora dě di scizeri tles valedes ladines. Te chest vers ŕi clermenter n raport desturbé, sce an ti ciala a sies plates internet. De ladin afůstien ben dret puech, truep todesch y nience la bandiera. An se arconcia ite sot a la bandiera de Tirol y al lingaz todesch. (La redazion) |
• Liams
Spidic de storia fodoma: l Ciastel d'Andrac
|
Al dova ester n'enconteda per informé y formé la popolazion sun la storia, les tradizions y i fins di scizeri da Fodom. Ma l entusiasm porté dant tles relazions da n valgugn esponenc de compagnies de scizeri da puech refondedes tl Trentin, tl Adesc Aut y a Cortina, ŕ muet i sostegnidours dla scomenciadiva a pié via atira con l prum vare. Te n meis la firma dl statut (scrit ju ence per fodom ), la nomina di sourastanc y la conferma di aderenc (endut bele plu de vint). La scomenciadiva arŕ l sostegn dles aministrazions de comun de Fodom y de Col (desche confermé pro la senteda dal capocomun Gianni Pezzei y da la assessoura Sandra Agostini ) y da l'Union di Ladins da Fodom. La conferenza é vegnuda daurida dal prof. Ivan Lezuo che ŕ fat n curt ressumé dla storia de Fodom, dai prums sentadins mesolitics enfin a la fin dla Pruma Vera. "De fodoms pro i scizeri ŕn fusties enfin da la fondazion dl corp", ŕl dit, "ence sce la pruma compagnia de scizeri é vegnuda metuda en pe dl 1848. Per chest pňn descore de 500 agn de tradizion." A tré su l entusiasm anter l grup de laour y i enteressés entervegnus a la senteda él dessegur sté les testimonianzes di reladours, desche chela de Paolo Dal Pra da Folgaria/Vielgereuth tl Trentin che dant a cater agn ŕ metů endň en pe la compagnia de scizeri. "Al ne é nia sté saurě", ŕl conté, "ajache la jent ne conesciova nia la storia y al eva truepa unfataria, ence da pert dl'aministrazion de comun. Encuei depierpul sonse benvedus tla comunité." Günther Obwegs de Mareo ŕ recordé che la storia é desche na roda y cie che n iade é vegnů despartě tres la forza, tournarŕ n dě adum." Al ŕ rejoné di fins y di ideai: Die, patria ( l Tirol ) y familia che animeia les ativités di scizeri. La defendura dl lingaz, l'unité dles popolazions tiroleises, chela ladina emprumadedut. Conzec strenc te na anedota: "Dant n valgugn agn me ova conté mie pere sun la piza de Col de Lana che Fodom fova zacan sot al Tirol y che al fova segur che n dě tournarŕl laprň. La recostituzion di scizeri desmostra che mie pere ova rejon." Conzec che é vegnus touc su da Efrem Oberlechner da Ehrenburg che é ruvé a descore dl'aspirazion "a na unité nueva dl Tirol zenza l'Italia."
La senteda se ŕ saré ju con l intervent dl capitan dla compagnia di scizeri de Anpezo/Hayden, Ugo Costantini "Ghea" y la firma da pert di sostegnidours dl at de recostituzion de chela che ciaparŕ l inom storich de "Schützenkompanie Fodom - Buchenstein".
Lorenzo Soratroi

Südtirol: Karte mit historisch gewachsenen Namen
Scizeri de Sudtirol: ai semena toponims todesc dlonch
La cherta di toponims storics vedus dai todesc
L nazionalism todesch estrem di scizeri: nia tan dadie pro na manifestazion a Bulsan
I scizeri ortia a Viena na petizion: i ombolc ladins fej i fanc
Dal ciantorin dla storia:
Referendum a souramont per gní permez a la provinzia de Bulsan
Ladins dles Dolomites o Ladins de Persenon/Tirol
Ladinia brixino-tiroleisa: n valgugn sclarimenc
La Rocia: Ladinia brixino-tiroleisa
Prospetives per n referendum a souramont per vegně con Bulsan
Mendranzes: la Austria ne respeteia nia sia costituzion
II. Vera Mondiala - 60 agn da la liberazion
Diozeja de Bulsan-Persenon: degun interes per tegní unis i Ladins
-
Fodom
Fodom: no te desmentié de tia storia
Ciamň sun la storia fodoma: i libri de Luciana Palla ne ŕ nia joé
La storia de Fodom: Kaiserjäger enier, Alpins encuei
-
Catarina Lanz
La Plie da Fodom: recordanza a Catarina Lanz ai 31 de messel 2004
N pice cheder storich sun i avenimenc a Spinges
La Muta da Spinges: 150 agn da sia mort, fac die asconus via
Museum Ladin Ciastel de Tor: lerch dedicheda a la eroina ladina
André Hofer
Recordanzes a André Hofer
Andreas Hofer, simbol dla vedla unité interladina
André Hofer enlaouta y encuei?
Les mendranzes sot a l'Austria, dret n burt ejempl:
Ciarencia - slovens: na situazion nia da creie
Mendranzes: la Austria ne respeteia nia sia costituzion
Les compagnies de scizeri te Südtirol é dret politisedes y animedes da truep nazionalism-patriotism todesch. Te chest cheder él sovenz rie da encadré les compagnies ladines. I scizeri todesc tegn alaut sie lingaz y sies tradizions, cie che an ne pň nia dagnora dě di scizeri tles valedes ladines de Gherdeina y de Badia che se arconcia ite. Te chest vers ŕi clermenter n raport desturbé, sce an ti ciala a sies plates internet.