La "scola ladina" ne esisteia nia
y ala ne é nience n ejempl o n model - La propaganda falsificheia ence fac fosch sun blanch
"La scola ladina" àn endò podù audì te chisc dis. La scola ladina dess ester n model. Che al é n model, vedù che l lingaz dla oma n'é tant che nia prejent, é la pruma baujia. Fossa la SVP contenta con una o does ores de todesch te scola? Mai. I talians? Mai. Dutes les mendranzes dl mond, dutes les comunités de lingaz se damana la rejon de n ensegnament adegué dl lingaz dla oma. Y una o does ores a l'edema n'é nia adegué. Chel mostra ence l fat che l ladin vegn rejoné (y scrit) dret mel da dret trueps. Al é n fat documenté che la SVP vuel abelì. "Wegreden", díjen per todesch. Ma i fac resta, fosch sun blanch, o ence acusticamenter.
Sie inom dret inom é "scuola delle località ladine/Schule der ladinischen Ortschaften/scola dles localités ladines" o "scola paritetica taliana-todescia".
La pruma fauzité progangadista é chela dl terminus. Al n'esisteia deguna "scola ladina", desche trueps volessa nes fé creie. Al esisteia na scola todesch-taliana (o sc'an vuel, talian-todescia) con na frizia de ladin laprò. Al é la "scola dles valedes ladines", ma nia la "scola ladina" - chest é n terminus de propaganda de partì. Al é enfin na baujia. Ence l jornalism à la tendenza da sourantó chesta terminologia che é de pert de sistem politich: l jornalism neutral messessa adoré la terminlogia neutrala. La SVP á prové tl do-vera per trueps agn da germanisé la scola dles valedes ladines. An fova apeina gnus fora da la esperienza fascista, olache l lingaz dla oma n'ova deguna lerch, ma imparé da chesta esperienza n'án nia: atira àn prové da ti tó ai ladins sie lingaz; chesta operazion de assimilazion gniva enfinamai metuda fora sciche salveza. Samben, sce i talians assimileia, él fascism, sce i todesc assimileia, él salveza - n segn n nazionalism todesch dret sterch, che á abú anter si apostui plu fanatics ence jent de Badia y dantadut de Gherdeina. La terminologia de na "scola ladina" prova da scuté via chest tentatif de assimilazion.
La scola todescia esisteia: almanco 25 ores a l'edema é per todesch. Al esisteia la scola taliana: almanco 25 ores a l'edema per talian y de talian. Ma na scola, olache n lingaz tol fora una o al plu does ores de n lingaz, ne pòn dessegur nia nominé do chest lingaz. La scola dles valedes ladines, con una o does ores de lingaz ladin, n'é nia na "scola ladina". Al é na scola todesch-taliana. La scola todescia de Südtirol n'é nia na scola "taliana", ajache an à 6 ores de talian a l'edema. Tant manco é la scola dla Val Badia o de Gherdeina na "scola ladina" per les does (o una) ores de ladin a l'edema. La nominé empò enscì é n'operazion politica, n'operazion de falsificazion. Davia che al n'esisteia deguna scola ladina, ma demé na scola dles valedes ladines. Al basta ti cialé al orar: al é na scola todesch-taliana con na frizia de ladin, ma al n'é nia na scola ladina. Chest é fosch sun blanch. L rest é baujia. (mt)

L term scola ladina prova da ascone via l tentatif de assimilisazion
Magnago: promotour de na scola todescia tles valedes ladines
-
Sentenza dla Court Costituzionala sun la scola paritetica - l recurs a la Court Costituzionala fova gnù mené inant dl 1976 da la SVP per mete su scoles porì todesces tles localités ladines