L ann 2005: les mairentes descorides scientifiches
La revista americana "SCIENCE" à fat na lista dles 10 majeres descorides dl ann
La teoria dla evoluzion de Charles Darwin é ence do passa 150 agn da la pruma prejentazion dutaorela atuala y vegn confermeda con archirides y arjontes scientifiches nueves sun n grum de ciamps: defat tòleles ite i prums posc' tla lista dles 10 majeres descorides scientifiches dl ann 2005, cumpededes su da la revista americana Science.
La sonda Cassini-Huygens sun troi devers la luna Titan che roda entourn l planet Saturn.
-
Titan, la luna de Saturn
- L 2005 é sté propi n bon ann per la esplorazion spaziala. N grum de sondes roda tl sistem solar y cuei adum dac scientifics, anter chestes spizola samben la sonda automatica Cassini-Huygens dla Agenzia Spaziala Europea che à arjont dl 2005 la luna de Saturn, Titan, fajan fotos y clupan adum n grum de dac arsin tres la atmosfera che contegn n aut gré (95%) de nitrogen. La sonda à enfinamai mané segnai na ora do che ala fova bele arsida sun la cortesc dl satelit. Foto: la souraspersa de Titan, na destenuda de metan glacé. Les nioles y la pluevia é de metan empede ega.
-
- Ciofs en flour
- Ai biologs moleculars ti él garaté chest ann de dezifré n mister emportant dles plantes, plu avisa l segnal bio-chimich che fej pié via la florida sajonala di ciofs. An é stés bogn de isolé l gen dla floridura.
-
- Borei misterious de rais gama
- Tl ciel él vegnù localisé dlongia na galassia n curt y potentiscim "borei" che emaneia rais gama (rais a ona longia y a d'auta energia). I scienzés rata che l borei se ae jendré tres la fujion de does steiles de neutrons che à formé n "busc fosch".
-
- Rei zelebrala
- Desvalifs studes prejentés dl 2005, recorda Science, desmostra che malaties desche la schizofrenia o la dislexia a sia raisc te n defet a la rei zelebrala che vegn gaujé bele entratant l svilup dl fetus.
-
- Origen dla tera
- La analisa de crep terester y de crep de meteorit à daurì ipoteses nueves sun l origen dla tera per gauja dla desferenzia anter chestes does sortes de crep a livel atomar. Na pert de scienzés rata che la materia dla nebulosa primitiva é tles profondités dl planet. Sen él cler che la composizion dla pera terestra y chela de meteorites é autramenter. Na autra pert de scienzés rata perchel che la materia dla tera origineie ence da d'autró.
-
- Retrat de na proteina
- Chest ann ésen stés bogn de fé la fotografia plu damprò de na proteina. Al se trata de n canal de potasse, n tip de proteina che funzioneia desche portela de entreda y de sortida de ions de potasse tles zelules.
-
- Mudament dl clima
- Eniann à i scienziés amudlé proves nueves che la persona é responsabla dl mudament climatich dl planet y "i politics di Stac Unis met man a creie che al é da veir enscila", afermeia Science. L sciaudament dles eghes ozeaniches plu sotes, l aument dla cumpeida de ziclons tropicai dret stersc y l ensotiliment dla coutra glaceda dl Artich é manifestazions cleres de n sciaudament global.
-
- Segnalazion zelulara
- Tla enrescida dinamica de co che les zelules respon a segnai chimics y ambientai àn tamben dé n vare inant dl 2005, amplian la azion a segnai simultans y multipliés.
-