Ladin standard, al ne é nia n svilup dal aut al bas
LES MUDAZIONS PORTEDES ITE DA NA NORMAZION Y STANDARDISAZION LINGUISTICA MESS VEGNÌ VEDUDES POSITIVAMENTER
Canche an rejona de ladin standard la desmeinen gonot con emozions y con pregiudizes, ajache an ruva ite te chestions politiches. Chest é dret da avei la mueia, ajache la descuscion messessa perdret se basé sun fac. Duc i linguisc’ é a una che i ladins mess tert o adora arjonje na soluzion te na “unificazion scrita”.
Cie che les Unions se aoda da la Retoura Rita Franceschini: nia demé cursc de ensegnament dl ladin per maestri/maestres, ma ence laour de archirida scientifica
N contribut fondamental per crié na basa de codificazion y unificazion dl lessich a livel interladin
Pro la descuscion constateii che al vegn dret gonot encadré la funzion dl lingaz desche fenomen porì sozial, ma la “adoranza dl lingaz” ne é endere nia demé comunicazion personala, ma encuei dantaldut comunicazion indireta, mediala. Te chest sens él fauz de ester certesc y de giudiché dampertfora negativamenter mudazions te n lingaz. Al ne é nience dret de vedei tl “svilup linguistich” pro l ladin demé chel aspet che al perde carateristiches y cualités tres na standardisazion scrita, l contrar. La minonga che l ladin se trasformeie tres na normazion y standardisazion linguistica da n “scialin aut” a n “scialin plu bas” ne é assolutamenter nia veir linguisticamenter. Chi che vuel conesce plu damprò la storia y la fazion de n lingaz standard (l LS é n tel lingaz scrit unifiché) à demé bria da ti cialé al svilup dl todesch. Depierpul che l standard franzeis y l standard talian se à svilupé pian via da n dialet rejoné regionalmenter (respetivamenter Ile-de France y Toscana) ne giàten ti Paisc Todesc degun raion oláche na tel varianta vegn encuei rejoneda da vedlamenter. Sce al fossa sté n tel svilup pro l todesch, desche valch un se aodassa per l ladin (pian via da n idiom rejoné) ne essanse encuei nia n todesch con n lessich tant rich che tol ite n grum de formes y colours regionai. La minonga che n lingaz scrit tet comporte n enlujiament o enfinamai na mueria di idioms de valeda (i idioms pò ence ruvé plu dampró empera) se baseia perchel sun temes y pregiudizes che ne é nia giustifichés.