Lungiarü: en terminn da se recordè


 


“Danter l enier y l doman”


Prejentazion de n liber soura i molins da paur sul ruf da Lungiarü


Chisc dis büsia la vita culturala tles valades ladines, na manifestaziun sighita l’atra, finalmënter àn en pü dlaurela, finalmënter degönes sfilades folcloristiches por le turism, mo cosses autentiches: te chësc cheder él ince da incundè la presentaziun de en liber nü dal titul “La roda dl tëmp” che gnarà fata in sabeda, ai 14 de dezëmber, dales 16.00 tl salf dla scora elementara a Lungiarü. Auturs dl liber nü metü jö te trëi lingac (ladin-todësch-talian) é Giovanni Mischì y Mario Clara. Laite vëgnel descrit por menü i morins da paur tla val da Lungiarü, dandaìa de gran importanza.


Giovanni Mischì à fat les inrescides y à metü jö le test y Mario Clara à fat jö milesc de fotografies di morins, ince de chi che é oramai in rovina. Les plü beles àn cernü y ares abelësc sëgn le liber te na mainiera dër garatada graficamënter. Deperpo che altro toma i morins adöm y fraidësc, àn salpü ite a Lungiarü, por interessamënt dl comun y dandadöt dl autur Giovanni Mischì instës, de ciafè na alternativa. Tl cheder dl program dla sconanza y dla revalutaziun di aciasamënc a vila tla Val Badia y cun le sostëgn finanziar dla Provinzia él gnü arjunt che al à podü gnì dortorè sö almanco 9 morins söl rü da Seres intensom la val. Sëgn rapresentëii na atraziun turistica y s’incadrëia dër bëgn tl conzet dl Museum Ladin. A chësta mainiera àn preservè na picia pert dl’arpejun paurila dla Val Badia dal jì in mansara por dagnora. Al é da recordè che cina incër l’ann 1970 gnô i morins ta Lungiarü chilò y dailò ciamò adorà, spo éra jüda – sciöche dlunch – dassënn do jö. I auturs à ince le mirit de avëi, inrescin pro jënt che conësc ciamò le mistier da mornà, abinè adöm döta la nomenclatöra ladina por i injins dl morin, reportà tl detai cun retrat y splianza. Doìa él metü pormez na lista de düc i morins tla val da Lungiarü cina fora a San Martin cun i inoms y na cörta splianza.


Cornisc musicala al avenimënt fajarà le cuartet Göma. La presentaziun dl liber gnarà fata dai auturs instësc y dala arch. Claudia Crepaz da La Ila, coordinadëssa por la revalutaziun/ressanamënt dles viles dla Val Badia y dal prof.un. Dr. Elmar Waibl (Bornech/Desproch). Le liber é na publicaziun dla Uniun Ladins Val Badia.


“La roda dal’ega y la roda dl tëmp ne se lascia nia menè indô; ciamò vìrera la idila – tl’angonia … danter l’inier y l’indoman”, stal scrit sön l’invit, le liber daidarà tignì adimënt chësc aspet dla vita da paur tla valada.


Ciantia dla blâ


Da d’aisciöda ti ciamps reverënt le patrun somenâ,


varian bel valì y stenon fora la man che sciurâ


tla tera dles suc indô vita che tosc spo menâ.


Te Dî confidâl che al ciarass cun buntè söla flu


de dé y de nöt che la jënt podess jì por so tru,


y ones cialdines nainâ i spisc d’or de corù.


Les sojores flinches spartî spo la blâ dai ardiuns,


sorëdl petâ söl spinè, d’assoius ê la frunt,


y tosc infornî i cogoi dala siara les munts.


I frì tles majuns da na tëmpla al’atra aldîn,


granì tan preziusc col soflun dales zëmes spartîn,


cun l’ega les mores pesoces majenâ spo bel fin.


Test: T. Gasser


Melodia: I. Chizzali

Al me plej(0)Al ne me plej nia(0)

2 iadesc liet

Ortiede inant tres