Dolomites sot a sconanza UNESCO, miec o piec?
Per l’economia conta demé la cumpeida di patins che passa tres i implanc portamont
de Umbert Cians
I dis y les edemes passedes él vegnú rejoné truep dla proposta de fé domanda a l’UNESCO che les Dolomites vegne reconesciudes desche patrimone natural mondial. L argoment é vegnù traté con tematiches y azentuazions desvalives ti convegns de Luserna, Vich de Fascia y a Palù. Dlonch gran entusiasm per la cossa, sceben che al sie ti ultims dis vegnú a la lum ence valch tema sun les regoles. Sciche an à podù audì da na intervista a Durnwalder reverda la chestion l patrimome natural y nia chel cultural. Na prezisazion dassen importanta, davia che al vuel dì che l lingaz original-minoritar, chel dla oma, deventa secondar. Ladins a fé da cheder con l guant da zacan a paiament.
che mostrarà su la realté da vigni dí, al se sviluparà dantadut l marketing aladò de si somesc y di interesc economics, plu propaganda te vigni vers y samben ence plu stieres de laour tl setour terziar. Aldò sarà ence gran l potenziament dles infrastrutures: stredes, trasport, aeroports, spezialisazion dl personal: ciancèrs, trasladours, operadours a livel internet per les azetazions y les comunicazions y i.i.. Trueps ladins che volará laoré tl setour turistich giatarà n post y podarà restè tla Ladinia empede messei jì demez. Ma al sarà de en gré via debujegn de jent da foradecá, de imigranc che ne daidarà dessegur nia tegní su la cultura ladina. En gaujion de valch festa podarái ence se mete a paiament l guant da zacan per fé la comedia plu da rì.
La chestion dla UNESCO é dantadut n problem economich, sciche al é economich l fatour “Dolomiti Superski”: n podei economich che ti dà da laour y che tira adalerch tres sia organisazion jent a se tripé sun la neif. Y chest é dut. L mond ladin ne conta nia y dla idea de unité politich-aministrativa dla Ladinia nience l’ombria. Al podei economich interesseia demé les zifres, l numer di patins che passa tres si implanc portamont. Tres la marca “Unesco” vegnirá l problem economich ciamò plu sterch. Sce la Ladinia ruva sot a la sconanza dla Unesco spo messárala ben azeté en valgunes regoles per stravardé la natura. Ma de chestes regoles ne vuel degugn audì rejonan. Perchel pòn dì che ala se tratarà de n Superski Dolomiti renforzé y potenzié con duc i danns a la natura. Piec ciamò: l capital tres deplù te mans forestes.


2 iadesc liet